ವೈಚಾರಿಕತೆ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಂತನೆ, ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆ ಪ್ರಗತಿಪರರ ಮೂಲ ಆಶಯಗಳಾಗಿರಬೇಕು
ಯಾವುದೇ ಸಮಾಜದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಯ ಬದುಕಿಗೆ ಪೂರಕವಾದ ಚಿಂತನಾ ವಾಹಿನಿಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಆಯಾ ಸಮಾಜದ ಒಂದು ಕಲಿತ ವರ್ಗದಿಂದ. ಈ ವರ್ಗಗಳಲ್ಲಿರಬಹುದಾದ ತಾತ್ವಿಕ ಚಿಂತನೆಗಳು, ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಹಾಗೂ ಪುರೋಗಾಮಿ ಮನಸ್ಥಿತಿಯೇ ʼಬುದ್ಧಿಜೀವಿʼ ಎಂಬ ಒಂದು ವರ್ಗವನ್ನೂ ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತವೆ. ಸಾಹಿತ್ಯ, ಕಲೆ, ರಂಗಭೂಮಿ ಮತ್ತಿತರ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಜಗತ್ತಿನ ಎಲ್ಲ ಸ್ತರಗಳನ್ನೂ ಪ್ರಭಾವಿಸುವ ಈ ʼ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿ ʼ ವರ್ಗವು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ತಾತ್ವಿಕ ನಿರೂಪಣೆಗಳನ್ನೂ (Narratives) ರೂಪಿಸುತ್ತಲೇ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಸಂವಹನ ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಮೇಲೆ ಬೌದ್ಧಿಕವಾಗಿ ಪರೋಕ್ಷ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸಾಧಿಸುವ ಈ ನಿರೂಪಣೆಗಳನ್ನೇ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು, ಸಂಘಟನೆಗಳು ತಮ್ಮ ಅನುಕೂಲಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಹಾಗೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.
ಸಮಾಜದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ಭೌತಿಕವಾಗಿ, ಬೌದ್ಧಿಕವಾಗಿ ಹಾಗೂ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಫಲಾನುಭವಿಗಳಿಂದಲೇ ಉಗಮಿಸುವ ಈ ವರ್ಗವು ತಾವು ಬದುಕುವ ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ಹೊರಗಿನ ಸಮಾಜದ ಆರೋಗ್ಯಕರ ಮುನ್ನಡೆಗಾಗಿ, ಸೌಹಾರ್ದಯುತ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಾಗಿ ಹುಟ್ಟುಹಾಕುವ ನಿರೂಪಣೆಗಳು ಸಮಾಜವನ್ನು ಯಾವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ, ಯಾವ ಮಾರ್ಗ ಅಥವಾ ಗುರಿಗಳೆಡೆಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತವೆ ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ನಿರ್ಣಾಯಕ ಅಂಶ. ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವವು ಕೊನೆಗೊಂಡು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಬೇರುಗಳು ಆಳವಾದಂತೆಲ್ಲಾ ಇಂತಹ ಚಿಂತನಾವಾಹಿನಿಗಳೇ ಮಾನವ ಸಮಾಜವನ್ನು ಆವರಿಸುವ ಶೋಷಣೆ, ದೌರ್ಜನ್ಯ, ಅಮಾನುಷ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸುವ ಬೌದ್ಧಿಕ ಪರಿಕರಗಳಾಗಿ ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಇವೆ. ಇದನ್ನೇ ಬೌದ್ಧಿಕ ಪರಿಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ʼಪುರೋಗಾಮಿʼ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ʼಪ್ರಗತಿಪರʼ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಪ್ರಗತಿಪರತೆಯ ಸವಾಲುಗಳು
ಭಾರತವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಎಲ್ಲ ದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಜನಜೀವನವನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸುವಂತಹ ಪ್ರಾಚೀನ ನಡವಳಿಕೆಗಳು, ಆಚರಣಾತ್ಮಕ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಹಾಗೂ ಇವುಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸುವಂತಹ ಒಂದು ಸಮಾಜವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಪಿತೃಪ್ರಧಾನತೆ, ಊಳಿಗಮಾನ್ಯ ಧೋರಣೆ, ಮತಾಚರಣೆ, ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಸಂಪ್ರದಾಯ-ಪರಂಪರೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಹೇರಲಾಗುವ ಜೀವನಾದರ್ಶಗಳು ಸಾಮಾಜಿಕ ನಿಯಮಗಳನ್ನೂ ರೂಪಿಸುತ್ತವೆ. ಜಾತಿಶ್ರೇಷ್ಠತೆ-ತತ್ಸಂಬಂಧಿತ ತಾರತಮ್ಯ-ದೌರ್ಜನ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತಿರುವ ಭಾರತದಂತಹ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಇದು ಇನ್ನೂ ಭೀಕರ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಬೀರುತ್ತಿರುತ್ತವೆ. ಮಾನವ ಸಮಾಜವು ಆಧುನಿಕತೆಯತ್ತ ಹೊರಳುತ್ತಿರುವಂತೆಲ್ಲಾ ನಾಗರಿಕತೆಯನ್ನೂ ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ಇಂತಹ ಪ್ರಾಚೀನತೆಗಳನ್ನು ಸಮಾಜದ ಅಭ್ಯುದಯಕ್ಕೆ ಕಂಟಕಪ್ರಾಯ ಎಂದೇ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಈ ಮನಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಚಿಂತನಾ ಕ್ರಮವನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸುವ, ಪೋಷಿಸುವ ಒಂದು ವರ್ಗವೂ ಸಮಾಜದೊಳಗೆ ಸದಾ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ನಾಗರಿಕ ಅಥವಾ civilised ಎಂದು ಕರೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಯಾವುದೇ ಸಮಾಜದಲ್ಲಾದರೂ ಇಂತಹ ವರ್ಗಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಗಾಮಿ ಎಂದೇ ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವರ್ಗಗಳೂ ಸಹ ಸಂವಹನ ಸಾಧನಗಳ ಮೂಲಕವೇ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ತಾತ್ವಿಕ ನಿರೂಪಣೆಗಳನ್ನು (Narratives) ರೂಪಿಸುತ್ತಿರುತ್ತವೆ. ಇಂತಹ ಪ್ರತಿಗಾಮಿ ಚಿಂತನಾಕ್ರಮವು ತಳಸ್ತರದ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಬದುಕನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದಂತೆಲ್ಲಾ ಸಮಾಜವು ಹಿಂಚಲನೆ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಬೌದ್ಧಿಕ ಅವನತಿಯತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಭಾರತದ ಶ್ರೇಣೀಕೃತ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಇದರ ಒಂದು ಆಯಾಮವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಮತ್ತೊಂದು ಮಜಲನ್ನು ಧಾರ್ಮಿಕ ಮೂಲಭೂತವಾದ-ಮತಾಂಧತೆಯಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಎರಡೂ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಿತೃಪ್ರಧಾನತೆಯ ಮೌಲ್ಯಗಳು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕಿದೆ.
ಸಮಾಜವನ್ನು ಯಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುವ ಇಂತಹ ಪ್ರತಿಗಾಮಿ ಚಿಂತನಾಕ್ರಮಗಳ ವಿರುದ್ಧ ತಾತ್ವಿಕ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕತೆ ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕತೆಯ (Civilizational) ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಆಲೋಚನಾ ವಿಧಾನಗಳೇ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ʼಪ್ರಗತಿಪರʼ ಎನ್ನಲಾಗುವ ಬೌದ್ಧಿಕ ವಲಯಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತವೆ. ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರ ರಾಜಕಾರಣದ ಹೊರಗೆ ನಿಂತು ನೋಡಿದಾಗ ಈ ಪ್ರಗತಿಪರ ಚಿಂತನಾಕ್ರಮಗಳೇ ಸಮಾಜದ ಔನ್ನತ್ಯಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಮೇವು, ಭೌತಿಕ ನೆಲೆ ಒದಗಿಸುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಸಮಕಾಲೀನ ಜಾಗತಿಕ ಇತಿಹಾಸದ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಚಿಂತನಾವಾಹಿನಿಗಳನ್ನು ಎಡಪಂಥೀಯ/ಉದಾರವಾದಿ/ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌, ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌, ಲೋಹಿಯಾ, ಫುಲೆ, ಪೆರಿಯಾರ್‌, ಗಾಂಧಿ ಮೊದಲಾದ ರಾಜಕೀಯ ಚಿಂತಕರೊಂದಿಗೆ ನಾರಾಯಣಗುರು, ಠಾಗೋರ್‌, ವಿವೇಕಾನಂದ ಮುಂತಾದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪರಿಚಾರಕರೂ ಸಹ ಆಧುನಿಕ ಪ್ರಗತಿಪರ ಚಿಂತನಾ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತಾರೆ.
ವೈಚಾರಿಕತೆಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ
ಈ ಎಲ್ಲ ಚಿಂತಕರ ಆಲೋಚನಾ ಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಸಮಾನ ಎಳೆ ಎಂದರೆ ವೈಚಾರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವ ಮತ್ತು ಮಾನವೀಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಂವೇದನೆಯ ಸಮ್ಮಿಲನ. ಮತ, ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ದೈವತ್ವ ನಿರಾಕರಿಸುವ ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ ಎಲ್ಲ ಅಸ್ಮಿತೆಗಳನ್ನೂ ಕಳಚಿಕೊಂಡು ಶ್ರಮಜೀವಿಗಳ ವರ್ಗದ ವಿಶಾಲ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವ ಮಾನವ ಸಮಾಜದ ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ಅಂಧಶ್ರದ್ಧೆ ಮತ್ತು ಮೌಢ್ಯಗಳನ್ನೂ ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಧರ್ಮ-ಜಾತಿ-ದೈವ-ಮೌಢ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುವ ಪೆರಿಯಾರ್‌, ಧರ್ಮದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯನ್ನು ಸಮ್ಮಾನಿಸುತ್ತಲೇ ಜಾತಿ ವಿನಾಶದ ಕರೆ ನೀಡುವ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌, ಚಾತುರ್ವರ್ಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸದೆಯೇ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಪಿತೃಪ್ರಧಾನತೆಯ ವಿರುದ್ಧ ದನಿ ಎತ್ತುವ ಗಾಂಧಿ, ಸನಾತನ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಲೇ ಜಾತಿಶೋಷಣೆ, ಮೌಢ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ತಾರತಮ್ಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ನಿಲ್ಲುವ ವಿವೇಕಾನಂದ ಇವರುಗಳು ಸಮಕಾಲೀನ ಭಾರತದ ಪ್ರಗತಿಪರ ಚಿಂತನೆಗಳಿಗೆ ಭಿನ್ನವಾದ ಭೂಮಿಕೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಇಲ್ಲಿ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಆಯ್ಕೆ ಅಥವಾ ಆದ್ಯತೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆಗಿಂತಲೂ ನಮ್ಮನ್ನು ಕಾಡಬೇಕಿರುವುದು ವರ್ತಮಾನ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜ ಸಾಗುತ್ತಿರುವ ದಿಕ್ಕು ಮತ್ತು ಈ ಸಮಾಜವನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತಿರುವ ಬಲಪಂಥೀಯ-ಪ್ರತಿಗಾಮಿ ಚಿಂತನಾಕ್ರಮಗಳು. ಪ್ರಗತಿಪರ ಎಂದು ಕರೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಸಂಘಟನೆಗಳು, ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನತೆ ಈ ಹಲವು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿಘಟಿತವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಇವುಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸುವ ಶಕ್ತಿ ಇರುವುದು “ ಪ್ರಗತಿಪರ ” ಚಿಂತನೆಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಎನ್ನುವುದು ವಾಸ್ತವ. ಭಾರತದ ಪ್ರಸ್ತುತ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನೋಡಿದಾಗ ಪ್ರಗತಿಪರ ಚಿಂತನಾ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ರಾಜಕೀಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಎಂದು ಮೂರು ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು. ಈ ಮೂರೂ ನೆಲೆಗಳ ಆಲೋಚನಾ ಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದಾದ ತಾತ್ವಿಕ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಜನಾಂದೋಲನಗಳನ್ನೇ ಶಿಥಿಲಗೊಳಿಸುವಂತಹ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳನ್ನೂ ನಾವು ಎದುರಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ನಿಷ್ಕರ್ಷೆ ಮಾಡಿ ನಿರೂಪಣೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಸಮಾಜದ ಬೌದ್ಧಿಕ ವರ್ಗದ ಮೇಲಿದೆ.
ರಾಜಕೀಯ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ :
1970ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ತಳಸಮುದಾಯಗಳು, ಶೋಷಿತ ವಲಯಗಳು ರೂಪಿಸಿದ ಹೋರಾಟಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಂತಹ ʼಪ್ರಗತಿಪರʼ ಚಿಂತನೆಗಳು ಮೂಲತಃ ತಳಸ್ತರದ ಸಮಾಜದ ನಾಡಿಮಿಡಿತಕ್ಕೆ ಸ್ಪಂದಿಸುವಂತಿದ್ದವು. ಶತಮಾನಗಳ ಶೋಷಣೆಯಿಂದ ವಿಮೋಚನೆ ಬಯಸಿದ್ದ ಕೆಳಸ್ತರದ ಜಾತಿ ಸಮುದಾಯಗಳು, ಪಿತೃಪ್ರಧಾನತೆಯ ಸಂಕೋಲೆಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಲು ಬಯಸಿದ್ದ ಮಹಿಳಾ ಸಂಕುಲ ಹಾಗೂ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಯ ಬಿಗಿಮುಷ್ಠಿಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಬಯಸಿದ್ದ ಶ್ರಮಿಕ ವರ್ಗಗಳು ಈ ಕಾಲಘಟ್ಟದ ನಿರೂಪಣೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಚಿಸಿದ್ದವು. ಶೋಷಿತ ಸಮಾಜದ ಸಮಸ್ತ ಜನಕೋಟಿಗೆ ಬದುಕು-ಜೀವನೋಪಾಯದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳೇ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿದ್ದುದರಿಂದ ಇಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದಂತಹ ಸಾಹಿತ್ಯವೂ ಸಹ ತಳಮಟ್ಟದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂವೇದನೆಯನ್ನೇ ಬಿಂಬಿಸಿತ್ತು.
1975ರ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಈ ಹೋರಾಟಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಹೊಸ ಆಯಾಮವನ್ನು ನೀಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಮೌಲ್ಯಗಳ ರಕ್ಷಣೆ ಪ್ರಧಾನ ಭೂಮಿಕೆಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ʼಪ್ರಗತಿಪರʼ ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಬೌದ್ಧಿಕ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಎಳೆಗಳೂ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದವು. ರಾಜಕೀಯ ಎಡಪಂಥೀಯರಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನ ನಿಲುವುಗಳಿದ್ದರೂ, ರಾಜಕೀಯೇತರ ಬೌದ್ಧಿಕ ವಲಯದ ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ವಾದಿಗಳು ನಿಖರವಾಗಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಪಣತೊಟ್ಟಿದ್ದವು. ಇದೇ ದ್ವಂದ್ವದ ಮತ್ತೊಂದು ಮಜಲಿನಲ್ಲಿ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಮತ್ತು ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ಒಪ್ಪದೆ ಇರುವ ಜನಸಂಘದಂತಹ ಬಲಪಂಥೀಯ ಪಕ್ಷ-ಸಂಘಟನೆಗಳು ಈ ಹೋರಾಟಗಳಿಗೆ ದನಿಗೂಡಿಸಿದ್ದವು. ಇಲ್ಲಿ ʼಪ್ರಗತಿಪರʼ ಎನ್ನುವುದು ರಾಜಕೀಯ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ನಿರ್ವಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದನ್ನು ಗಮನಿಸಲೇಬೇಕಿದೆ.
1990ರ ದಶಕದ ವೇಳೆಗೆ ʼ ಪ್ರಗತಿಪರ ʼ ಬೌದ್ಧಿಕ ವಲಯದ ಚಿಂತನಾ ವಾಹಿನಿಗಳು ಆರೆಸ್ಸೆಸ್-ಬಿಜೆಪಿ ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಹಿಂದುತ್ವ ಮತ್ತು ಮತೀಯವಾದದ ವಿರುದ್ಧ ಧ್ವನಿ ಎತ್ತಬೇಕಾಯಿತು. ಈ ಹಂತದಲ್ಲೇ 1970ರ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ವಿರೋಧಿ ದನಿಗಳೆಲ್ಲವೂ ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ಹಿಂದುತ್ವ ವಿರೋಧಿ ದನಿಯಾಗಿ ರೂಪಾಂತರ ಹೊಂದುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯವೂ ಆಗಿತ್ತು. ಏಕೆಂದರೆ ಭಾರತ ಒಂದೆಡೆ ನವ ಉದಾರವಾದದ ಜಾಗತೀಕರಣ ಮತ್ತು ಮತೀಯ ರಾಜಕಾರಣದ ಹಿಂದುತ್ವ, ಈ ಎರಡು ಶಕ್ತಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಲೇಬೇಕಿತ್ತು. ಮತೀಯವಾದ, ಜಾತಿವಾದ ಮತ್ತು ಜಾಗತೀಕರಣದ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಮತ್ತು ಬಿಜೆಪಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿರೋಧದ ದನಿಗಳಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ದಲಿತರು ಮಹಿಳೆಯರು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರು ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಮಿಕರ ಪ್ರತಿರೋಧದ ದನಿಗಳಾಗಿ ನಿಂತ ನೂರಾರು ಸಂಘಟನೆಗಳು ʼ ಪ್ರಗತಿಪರʼ ಚಳುವಳಿಗಳ ರೂವಾರಿಗಳಾದವು. ಇಂದು ನಾವು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಿರುವ ʼ ಪ್ರಗತಿಪರ ʼ ಚಿಂತನಾ ಕ್ರಮಗಳ ರಾಜಕೀಯ ರೂಪದ ಮೂಲ ಧಾತು ಇರುವುದು ಈ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ.
ಕಳೆದ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ರಾಜಕೀಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳ ನಡುವೆ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜ ಎರಡು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಒಮ್ಮೆಲೆ ಎದುರಿಸಿದೆ. ಮೊದಲನೆಯದು ಧರ್ಮಾಧಾರಿತ ಬಲಪಂಥೀಯ ರಾಜಕಾರಣ, ಹಿಂದುತ್ವದ ರೂಪದಲ್ಲಿ, ಎರಡನೆಯದು ನವ ಉದಾರವಾದ-ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಯ ಕಾರ್ಪೋರೇಟ್‌ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಆರ್ಥಿಕತೆ. ಈ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ʼ ಪ್ರಗತಿಪರʼ ಆಲೋಚನಾ ಕ್ರಮಗಳು ಎರಡು ಆಯಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಹೋರಾಟಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಕಾಣುವುದು ದೇಶದ ಸಂವಿಧಾನದ ಅಥವಾ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಆಶಯಗಳ ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಬಹುತ್ವದ ಸಂರಕ್ಷಣೆ. ಇದರೊಟ್ಟಿಗೇ ಭಾರತದ ಕೋಟ್ಯಂತರ ಶ್ರಮಜೀವಿಗಳ ಬದುಕನ್ನು ಹೈರಾಣಾಗಿಸಿರುವ ಕಾರ್ಪೋರೇಟ್‌ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ವಿರುದ್ಧದ ಸಂಘರ್ಷ. ಜನಾಂದೋಲನಗಳಿಗೆ ಪರ್ವಕಾಲದಂತಿರುವ ವರ್ತಮಾನದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ʼ ಪ್ರಗತಿಪರ ʼ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಅಧಿಕಾರ ರಾಜಕಾರಣವನ್ನು ದಾಟಿ ವಿಸ್ತರಿಸುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿದೆ.
ಸಾಮಾಜಿಕ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ :
ಜಾತಿ ಪೀಡಿತ ಶ್ರೇಣೀಕೃತ ಸಮಾಜದ ನೆಲದ ವಾಸ್ತವಗಳ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ನಿಂತು ನೋಡಿದಾಗ ಯಾವುದೇ ಕಾಲಘಟ್ಟವಾದರೂ ʼಪ್ರಗತಿಪರʼ ಚಿಂತನಾ ಕ್ರಮಗಳು ಒಂದೇ ಮೂಲದಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಚನೆಗೊಳಗಾಗುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ. ಏಕೆಂದರೆ ಭಾರತ ಇಂದಿಗೂ ಜಾತಿ ಶೋಷಣೆ-ತಾರತಮ್ಯ- ದೌರ್ಜನ್ಯ, ಮಹಿಳಾ ದೌರ್ಜನ್ಯ, ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಮೇಳು-ಕೀಳುಗಳ ವ್ಯಾಧಿಯಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿಲ್ಲ. ಜಾತಿ ಪದ್ದತಿ, ಪಿತೃಪ್ರಧಾನತೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಸಮಾನತೆಗಳನ್ನು ವಿರೋಧಿಸದ ಯಾವುದೇ ಚಿಂತನಾ ಕ್ರಮವೂ ಇಂದು ʼ ಪ್ರಗತಿಪರ ʼ ಎನಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದು. ಸಾಮಾಜಿಕ ಮುಂಗಾಣ್ಕೆ ಇಲ್ಲದ ಯಾವುದೇ ಬೌದ್ಧಿಕ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಇವತ್ತಿನ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಗಾಮಿಯಾಗಿಯೇ ಕಾಣುತ್ತವೆ. ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪಕ್ಷಗಳ ಪರ-ವಿರೋಧಿ ನೆಲೆಗಳಿಗಿಂತಲೂ, ಈ ತಾತ್ವಿಕ ನೆಲೆಗಳು ವರ್ತಮಾನದ ʼ ಪ್ರಗತಿಪರʼ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ನಿಷ್ಕರ್ಷೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ.
ರಾಜಕೀಯ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿಗೆ ಅಥವಾ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಧಾರ್ಮಿಕ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಬದ್ಧವಾಗಿದ್ದುಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ತಾತ್ವಿಕ ಭೂಮಿಕೆಗಳಿಂದ ವಿಮುಖವಾಗಿರುವ ಹಲವು ಜನಪರ ಸಂಘಟನೆಗಳೂ ಸಹ ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅನ್ಯಾಯ, ಅಸಮಾನತೆಗಳನ್ನು ಸಾಪೇಕ್ಷವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿರುವ ವಿಕೃತ ಸನ್ನಿವೇಶಕ್ಕೆ ವರ್ತಮಾನ ಭಾರತ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಹಿಂದುತ್ವದ ಮತೀಯ ರಾಜಕಾರಣವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವ ʼಪ್ರಗತಿಪರʼ ಲೇಬಲ್‌ ಹೊತ್ತ ಚಿಂತನಾಕ್ರಮಗಳು, ಮುಸ್ಲಿಮರಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಕ್ರೈಸ್ತರಲ್ಲಿರುವ ಮತಾಂಧತೆಗೆ, ಮೌಢ್ಯಾಚರಣೆಗಳಿಗೆ, ಪಿತೃಪ್ರಧಾನತೆಗೆ ಕುರುಡಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೂರಿರುವ ಮಾನವ ವಿರೋಧಿ ಅವೈಚಾರಿಕತೆಗೆ, ಮೂಢ ನಂಬಿಕೆಗಳಿಗೆ ಕುರುಡಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌ವಾದಿಗಳು, ಎಡಪಂಥೀಯ ಸಂಘಟನೆಗಳೂ ಸಹ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಿದೆ.
ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ :
ಮತ , ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಈ ಮೂರರ ನಡುವಿನ ಅಂತರ ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಭ್ರಮಾತ್ಮಕ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ನಾವಿದ್ದೇವೆ. ಆರೆಸ್ಸೆಸ್‌ನಂತಹ ಬಲಪಂಥೀಯ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಎರಡನ್ನೂ ಸಮೀಕರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಒಂದೇ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ನಿರ್ವಚಿಸುತ್ತವೆ. ಎಡ ಪಂಥೀಯ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಇದೇ ಸಮೀಕರಣವನ್ನು ಮತ್ತೊಂದು ಸ್ತರದಲ್ಲಿ ಕಾಣುವುದರ ಮೂಲಕ, ಭಾರತದ ಮೂಲ ಜನಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಭೇದಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಗಿವೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲವಾಗುತ್ತಿರುವುದು ಸ್ವಾಗತಾರ್ಹ. ಬಹುತ್ವದ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ, ಬಹುಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಮಾಜವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಭಾರತವನ್ನು ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದರೆ ಇಲ್ಲಿನ ಜನಮೂಲ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಭೇದಿಸುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ವರ್ತಮಾನದ ʼಪ್ರಗತಿಪರʼ ಚಿಂತನಾ ವಾಹಿನಿಗಳು ಗ್ರಹಿಸಬೇಕಿದೆ. ಇಸ್ಲಾಂ, ಕ್ರೈಸ್ತ, ಹಿಂದೂ, ಸಿಖ್‌ , ಪಾರ್ಸಿ ಯಾವುದೇ ಆದರೂ ಈ ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಿಂತನೆಗಳಿಂದ ಭಿನ್ನವಾದ ತಳಸ್ತರದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಜಗತ್ತನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಾಣಲು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಪಂಚದ ಒಳಹೊಕ್ಕು, ಅಲ್ಲಿರಬಹುದಾದ ಮಾನವೀಯ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತಿ, ಪ್ರಾಚೀನ, ಅಮಾನುಷ, ನಾಗರಿಕ ವಿರೋಧಿ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಅಂತ್ಯಗೊಳಿಸುವ ಒಂದು ಪ್ರಯತ್ನ ನಮ್ಮಲ್ಲಿನ್ನೂ ಆಗಬೇಕಿದೆ.
ಇವತ್ತಿನ ʼ ಪ್ರಗತಿಪರ ʼ ಚಿಂತನಾ ಕ್ರಮದ ಆದ್ಯತೆ ಇದೇ ಆಗಬೇಕಿದೆ. ಸಾಹಿತ್ಯ, ಕಲೆ, ಸಂಗೀತ, ರಂಗಭೂಮಿ ಮತ್ತಾವುದೇ ಸೃಜನಶೀಲ ಬೌದ್ಧಿಕ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಈ ಚರ್ಚೆ ನಡೆಯಬೇಕಿದೆ. ಸಾಂಘಿಕವಾಗಿ ಅಥವಾ ಸಾಂಸ್ಥಿಕವಾಗಿ ʼಪ್ರಗತಿಪರʼ ಎನಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಲವಾರು ಸಂಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದಾದ ಮಾತು-ಕೃತಿಯಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಯಗಳು ಅಥವಾ ಆಚರಣಾತ್ಮಕ ಅಂತರವನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಗಮನಿಸಿದಾಗ, ನಮ್ಮ ಅರಿವಿನ ಹರವು ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವುದನ್ನೂ ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಹಾಗಾಗಿ ಸಾಂಘಿಕವಾಗಿ ʼಪ್ರಗತಿಪರʼ ಎನ್ನಬಹುದಾದ ಯಾವುದೇ ಹೋರಾಟಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯನ್ನು ರೂಢಿಸುವುದು ವರ್ತಮಾನದ ಆದ್ಯತೆಯಾಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿಯೂ ಕಾಡಬಹುದಾದ ಅಸ್ಮಿತೆಯಾಧಾರಿತ ಸಾಪೇಕ್ಷತೆ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಅಡಚಣೆಯಾಗಿದ್ದು, ಈ ತಡೆಗೋಡೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿದ ಬೌದ್ಧಿಕ ವ್ಯವಧಾನವನ್ನು ಸಮಾಜ ರೂಢಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಿದೆ.
ವೈಚಾರಿಕತೆ-ವೈಜ್ಞಾನಿಕತೆ
ಮೇಲಿನ ಮೂರೂ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿಪರ ಚಿಂತನಾ ಕ್ರಮಗಳು ರೂಢಿಸಿಕೊಳ್ಳಲೇಬೇಕಾದ ಬೌದ್ಧಿಕತೆಯನ್ನು “ವೈಚಾರಿಕತೆ–ವೈಜ್ಞಾನಿಕತೆ”ಯಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ದೈವತ್ವದ ನಿರಾಕರಣೆಯಂತಹ ಉನ್ನತ ಚಿಂತನಾಧಾರೆಯನ್ನು ಬದಿಗಿಟ್ಟು ನೋಡಿದಾಗಲೂ, ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ವೈಚಾರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಮತ್ತು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವವನ್ನು ಬೆಳೆಸದೆ ಹೋದರೆ ಯಾವುದೇ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಪಸವ್ಯಗಳನ್ನೂ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಅನಿಷ್ಠಗಳನ್ನೂ ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಲಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜವನ್ನು ಕಾಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನ ಸಮಸ್ಯೆ ಎಂದರೆ ಅಂಧಾನುಕರಣೆ ಮತ್ತು ಅಂಧ ಆಚರಣೆಗಳು. ಇದರ ಮೂಲ ಇರುವುದು ನಮ್ಮ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಹಾಸುಹೊಕ್ಕಾಗಿರುವ ಆರಾಧನಾ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ. ಸಾಧಾರಣ ಸಿನೆಮಾ ನಟನಿಂದ ಉನ್ನತ ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರವರೆಗೆ, ಅಧ್ಯಾತ್ಮದಿಂದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳವರೆಗೆ ಹಬ್ಬಿಕೊಂಡಿರುವ ಆರಾಧನಾ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ನಮ್ಮ ಸಮಾಜದ ವಿವೇಕ ಮತ್ತು ವಿವೇಚನೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುತ್ತಿದೆ.
ಪೆರಿಯಾರ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಮತ್ತಾವುದೇ ಸಾಮಾಜಿಕ ಹೋರಾಟಗಾರರೂ ಈ ಎರಡು ಬೌದ್ಧಿಕ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಒಂದು ಜನಾಂದೋಲನದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಖರವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಲಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ವಾಸ್ತವ. ಡಾ. ಬಿ. ಆರ್. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌ ಆರಾಧನಾ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದ್ದರು, ಅಂಧಾನುಕರಣೆಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದ್ದರು, ವೈಚಾರಿಕತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದರು ಆದರೆ ಅವರ ಬೌದ್ಧ ಅನುಯಾಯಿಗಳಲ್ಲಿರುವ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಕೊರತೆ ಇಂದು ಬುದ್ಧನನ್ನೂ, ಸ್ವತಃ ಅಂಬೇಡ್ಕರರನ್ನೂ ಆರಾಧನಾ ಕೇಂದ್ರವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದೆ. ಆರಾಧನೆ, ಆಚರಣೆ ಮತ್ತು ವಿಧಿವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕವೇ ಜನಮಾನಸ ಶ್ರದ್ಧೆ, ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಒಂದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಎಳೆಯನ್ನು ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಈ ಸಮಾನ ಎಳೆಯೇ ಎಲ್ಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ಅನುಸರಣೆಯನ್ನೂ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಆಚರಣಾತ್ಮಕ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ವೈಚಾರಿಕ-ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಕೊಂಚ ಮಟ್ಟಿಗಾದರೂ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಸರಿಯುತ್ತದೆ.
ಇದನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುವ ಮೂಲಕ ನಾವಿಂದು ʼಪ್ರಗತಿಪರʼ ಚಳುವಳಿಗಳನ್ನು ಮರುಕಟ್ಟಬೇಕಿದೆ. ಪ್ರಗತಿಪರ ಚಿಂತನಾ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಅಸ್ಮಿತೆಗಳಲ್ಲಾಗಲೀ, ಸಾಂಘಿಕ ಬ್ಯಾನರ್‌ಗಳಲ್ಲಾಗಲೀ ಗುರುತಿಸುವ ಸಾಹಸ ಮಾಡದೆ, ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಲ್ಲಿ, ಸುಶಿಕ್ಷಿತರನ್ನೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲ್ಲ ಸ್ತರಗಳ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ವೈಚಾರಿಕತೆ ಮತ್ತು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವವನ್ನು ಮೂಡಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ʼಪ್ರಗತಿಪರʼ ಜನಚಳುವಳಿಗಳು ಮುನ್ನಡೆಯಬೇಕಿದೆ. ಆಗ ಮಾತ್ರ ವ್ಯಕ್ತಿಗತವಾಗಿ, ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ನಮ್ಮೊಳಗೆ ಅವಿತಿರಬಹುದಾದ ಪಿತೃಪ್ರಧಾನ ಮೌಲ್ಯಗಳು, ಊಳಿಗಮಾನ್ಯ ಧೋರಣೆ ಹಾಗೂ ಜಾತಿ ಶೇಷ್ಠತೆಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಎಳೆಗಳು ಗೋಚರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಇದು ಸಾಧ್ಯವಾದರೆ ನಮ್ಮ ಪ್ರತಿರೋಧಗಳು ಎಲ್ಲ ಕಾಲದಲ್ಲೂ ಶೋಷಣೆ, ಅಸಮಾನತೆ, ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ, ದೌರ್ಜನ್ಯ, ತಾರತಮ್ಯ ಮತ್ತು ದ್ವೇಷಾಸೂಯೆಗಳ ವಿರುದ್ಧ ನಿರಪೇಕ್ಷತೆಯಿಂದ ದಾಖಲಾಗಲು ಸಾಧ್ಯ.
ʼಪ್ರಗತಿಪರ ʼ ಆಲೋಚನೆ ಮತ್ತು ಚಿಂತನಾ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೇವಲ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರತಿರೋಧಗಳಿಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸದೆ ಒಂದು ಸಮಗ್ರ ಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಚನೆ ಮಾಡುವ ಸಂದರ್ಭ ಇದಾಗಿದೆ. ಬುದ್ಧನಿಂದ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌ವರೆಗಿನ ವೈಚಾರಿಕತೆಯ ಪಯಣದಲ್ಲಿ ನಮಗೆ ಎದುರಾಗುವ ಎಲ್ಲ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಚಿಂತಕರ ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ಸಮಕಾಲೀನಗೊಳಿಸಿ ವರ್ತಮಾನ ಸಮಾಜದ ಹಾಗೂ ಭವಿಷ್ಯ ತಲೆಮಾರಿನ ಮುನ್ನಡೆಗಾಗಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡು, ಮುನ್ನಡೆಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ʼಪ್ರಗತಿಪರʼ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಂಘಟನೆಗಳ ಮೇಲಿದೆ. ಇದನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುವ ಬದ್ಧತೆ ಇದ್ದಾಗ ಮಾತ್ರ ಈ ಚಿಂತಕರ ಭಾವಚಿತ್ರಗಳು ನಮ್ಮ ಗೋಡೆಗಳನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಬಹುದು. ಭಾರತವನ್ನು ಒಂದು ಸಂವೇದನಾಶೀಲ ಸಮಾಜವನ್ನಾಗಿ, ಕ್ರಿಯಾಶೀಲ ದೇಶವನ್ನಾಗಿ, ಮಾನವೀಯ ಸಮಾಜವನ್ನಾಗಿ ಕಟ್ಟಲು ಇದು ಅತ್ಯವಶ್ಯ.
ಈ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಬದ್ಧತೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೊಸ ಯುಗದ ʼ ಪ್ರಗತಿಪರ ʼ ಚಿಂತನಾ ವಾಹಿನಿಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕೋಣವೇ ?
