ಇಡೀ ದೇಶವನ್ನೇ ತುದಿಗಾಲಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದ, ಆಯೋಧ್ಯ ರಾಮಜನ್ಮಭೂಮಿ ವಿವಾದ ಕುರಿತಾದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಅಂತಿಮ ತೀರ್ಪು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಹಿಂದೂಗಳ ಪರವಾಗಿ ಬಂದಿದೆ. ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ವಿವಾದಿತ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಹಿಂದೂ ಪಕ್ಷಗಳಿಗೆ ಹಸ್ತಾಂತರಿಸಿ ತೀರ್ಪು ತೀರ್ಪು ನೀಡಿದೆ. ಈ ತೀರ್ಪು ನೀಡುವಾಗ, ಪಂಚ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳ ಪೀಠವು ಈಗ ನೆಲ ಸಮಗೊಂಡಿರುವ ಬಾಬರಿ ಮಸೀದಿಯ ಕೆಳಗೆ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವೊಂದು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು ಎಂಬ ಪುರಾತತ್ವ ಸರ್ವೇಕ್ಷಣಾ (ಎಎಸ್ಐ) ವರದಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ತಮ್ಮ ದಿನಚರಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ್ದ ಮಸೀದಿಯ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಗಳು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ. ಆದರೆ, ಮಸೀದಿಯ ಕೆಳಗೆ ದೇವಾಲಯವಿದೆಯೇ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಅಕಾಡೆಮಿಕ್‌ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಚರ್ಚೆಯಾಗುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ‘ದಿ ವೈರ್’ ಸುದ್ದಿಜಾಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪುರಾತತ್ತ್ವಜ್ಞರಾದ ಸುಪ್ರಿಯಾ ವರ್ಮಾ ಮತ್ತು ಜಯ ಮೆನನ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಇ-ಮೇಲ್ ಸಂದರ್ಶನ ಮಾಡಿದೆ. ಈ ಇಬ್ಬರು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಆರು ತಿಂಗಳ ಉತ್ಕನನಕ್ಕೆ ಆದೇಶಿಸಿದ್ದ ವೇಲೆ ಸುನ್ನಿ ವಕ್ಫ್ ಮಂಡಳಿಯ ಪರವಾಗಿ ವೀಕ್ಷಕರಾಗಿದ್ದರು.
ವಿವಾದಿತ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿದ್ದ ಮತ್ತು ಈಗ ನೆಲಸಮ ಆಗಿರುವ ಮಸೀದಿಯ ಕೆಳಗೆ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಿದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಲು ಎಎಸ್ಐ ಆರು ತಿಂಗಳ ಉತ್ಖನನ ನಡೆಸಿತು. ಸುನ್ನಿ ವಕ್ಫ್ ಮಂಡಳಿಯ ಪರವಾಗಿ ವೀಕ್ಷಕರಾಗಿದ್ದ ಸುಪ್ರಿಯಾ ವರ್ಮಾ ಮತ್ತು ಜಯ ಮೆನನ್ ಇಬ್ಬರೂ ಎಎಸ್ಐ ನಿರ್ಧಾರ ಕುರಿತಾಗಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನ ನಿಲವು ತಳೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮತ್ತು ಉತ್ಖನನ ಮಾಡಿದ ಸ್ಥಳವು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲದೆ ಸಣ್ಣ ಮಸೀದಿಗಳು ಅಥವಾ ಬೌದ್ಧ ಸ್ತೂಪಗಳನ್ನು ಹೋಲುವಂತಹ ರಚನೆಗಳ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿವೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದರು. ಉತ್ಖನನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಪುರಾವೆಗಳು ಎಎಸ್ಐನ ತೀರ್ಮಾನವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದೇ ಉಭಯ ಪುರಾತತ್ವಜ್ಞರು ನಂಬಿದ್ದಾರೆ.
ಅಲಹಾಬಾದ್ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ತೀರ್ಪು ವಿವಾದಿತ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಮೂರು ಪಕ್ಷಗಳ ನಡುವೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದಾಗ, ಸುಪ್ರಿಯ ವರ್ಮಾ ಮತ್ತು ಜಯ ಮೆನನ್ ಎಎಸ್ಐ ವರದಿ ಮತ್ತು ಅದರ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ Economic and Political Weekly ನಿಯತಕಾಲಿಕದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಸುಪ್ರಿಯ ವರ್ಮ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪುರಾತತ್ವ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದರೆ, ಜಯ ಮೆನನ್ ಶಿವ ನಾಡರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಇತಿಹಾಸ ವಿಭಾಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ತೀರ್ಪಿನ ನಂತರ ಅವರ ಮೊದಲ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ, ಅವರು ವಿವಾದಿತ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಉತ್ಖನನಗಳ ಇತಿಹಾಸದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಭಿನ್ನ ನಿಲವು ಏಕೆಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಎಷ್ಟು ಬಾರಿ ಉತ್ಖನನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ? ಬಿ.ಬಿ.ಲಾಲ್ ಮತ್ತು ಬಿ.ಆರ್. ಮಣಿ ಎಎಸ್ಐ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಾಗಿ ಬಾಬರಿ ಮಸೀದಿಯ ಕೆಳಗೆ ದೇವಾಲಯವಿತ್ತು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಆ ವಾದಕ್ಕೆ ಇರುವ ಆಧಾರಗಳೇನು?
ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಕೆಲ ಭಾಗಗಳನ್ನು 1862-63ರಲ್ಲಿ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಕನ್ನಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ ಅವರು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಪುರಾತತ್ವ ಸರ್ವೇಯರ್ ಆಗಿ ಸಮೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸಿದರು. ಚೀನಾದ ಬೌದ್ಧ ಭಿಕ್ಷುಗಳಾದ ಫಾ ಕ್ಸಿಯಾನ್ ಮತ್ತು ಕ್ಸುವಾನ್ ಜಾಂಗ್ ಅವರ ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವಂತೆ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವರು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅವರು ನಗರದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮೂರು ದಿಬ್ಬಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದರು, ಮಣಿ ಪರ್ಬತ್ ಮತ್ತು ಕುಬರ್ ಪರ್ಬತ್ ಪ್ರತಿಯೊಂದಕ್ಕೂ ಸ್ತೂಪಗಳು ಮತ್ತು ಸುಗ್ರೀವ ಪರ್ಬತ್ ಒಂದು ಮಠವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಕನ್ನಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ ಅವರು ಮೌಖಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ರಾಮಾಯಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: “ಅಜುಧ್ಯನ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು ಪವಿತ್ರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ, ಆದರೆ ಅವೆಲ್ಲವೂ ಆಧುನಿಕ ದಿನಾಂಕಗಳನ್ನೊಂಡಿದ್ದು, ಯಾವುದೇ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಪ್ರಸ್ತಾಪಗಳಿಲ್ಲದೇ…” ಮತ್ತು ಅವರು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದರು, “ನಗರದ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ರಾಮ್ ಕೋಟ್ ಅಥವಾ ಹನುಮಾನ್ಘರಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಗೋಡೆಯ ಕೋಟೆ ಪುರಾತನ ದಿಬ್ಬದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದಿದೆ. ” ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ, ಅವರು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ನಗರದ ಅತ್ಯಂತ ಹೃದಯಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಘಾಟ್‌ನಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿಭಿನ್ನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಜನಮ್ ಅಸ್ತಾನ್ ಅಥವಾ ರಾಮನ “ಜನ್ಮಸ್ಥಳ ದೇವಾಲಯ” ವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ (ಎ. ಕನ್ನಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ 1871, ನಾಲ್ಕು ವರದಿಗಳು 1862-63-64-65ರ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಸಂಪುಟ I, ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸಮೀಕ್ಷೆ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ, ನವದೆಹಲಿ, rpt. 2000, ಪುಟ 322).
ಕನ್ನಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ ಅವರು ರಾಮಾಯಣ ಕಥೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೌಖಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಜನಮ್ ಅಸ್ತಾನ್ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಆದರೆ ನಾಶವಾದ ರಾಮ್ ದೇವಾಲಯದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಬಾಬರಿ ಮಸೀದಿ (ರಾಮ್‌ಕೋಟ್ / ಹನುಮಾನ್ಘರಿ ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿದೆ) ನಿಂತಿರುವ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ಉಲ್ಲೇಖವನ್ನು ನೀಡಲಿಲ್ಲ. ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿನ ಇತರ ಉತ್ಖನನಗಳು ಎ.ಕೆ. ನರೈನ್, ಟಿ.ಎನ್. ರಾಯ್, ಮತ್ತು ಬನಾರಸ್ ಹಿಂದೂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪಿ. ಸಿಂಗ್ (ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ: ಎ ರಿವ್ಯೂ 1969-70: 40-41). ಮೂರು ಕಾಲಘಟ್ಟದ ಅವಧಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಎರಡು ನಿರಂತರ, ಮೂರನೆಯದು ಹಲವಾರು ಶತಮಾನಗಳ ತ್ಯಜಿಸಿದ ನಂತರದ್ದು. ನಾರ್ದರ್ನ್ ಪಾಲಿಶ್ಡ್ ವೇರ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕ್ರಿ.ಪೂ 600 ಮತ್ತು 100 ರ ನಡುವೆ) ಮರುಪಡೆದಿದ್ದರ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಮೂರು ಅವಧಿಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಕಾಲಾನುಕ್ರಮದ ವಿವರಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ.
1975 ಮತ್ತು 1986ರ ನಡುವೆ, ಬಿ.ಬಿ.ಲಾಲ್ ಅವರು ‘ರಾಮಾಯಣ ತಾಣಗಳ ಪುರಾತತ್ವ’ ಎಂಬ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಯೋಜನೆಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ಅಯೋಧ್ಯೆ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಖನನ ನಡೆಸಿದರು. ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಬಿಎಚ್‌ಯು ಉತ್ಖನನಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, ರಾಮ್ ಜನ್ಮ ಭೂಮಿ/ಬಾಬರಿ ಮಸೀದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ದಿಬ್ಬ ಮತ್ತು ಹನುಮಾನ್ಘರಿಯ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ತೆರೆದ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಸೀತಾ ಕಿ ರಸೋಯಿಗಳನ್ನು ಲಾಲ್ ಉತ್ಖನನ ನಡೆಸಿದರು. ಅವರು ಮೂರು ಕಾಲಘಟ್ಟಕ್ಕೆ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು (ಕ್ರಿ.ಪೂ 7 ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ 3 ನೇ ಶತಮಾನ; ಕ್ರಿ.ಶ 4 ರಿಂದ 6 ನೇ ಶತಮಾನ; ಮತ್ತು 500 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲಘಟ್ಟದ ವಿರಾಮದ ನಂತರ, ಇದನ್ನು ಕ್ರಿ.ಶ 11 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪುನಃ ಆಕ್ರಮಿಸಲಾಯಿತು). ಈ ಕೊನೆಯ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ಬಿ.ಬಿ.ಲಾಲ್ ಅವರು ಗಮನಿಸಿದ್ದೇನೆಂದರೆ “ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಇಟ್ಟಿಗೆ ಮತ್ತು ಕಂಕರ್ ಸುಣ್ಣದ ನೆಲಹಾಸುಗಳು ಕಂಡುಬಂದವು, ಆದರೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ತಡವಾದ ಅವಧಿಯು ಯಾವುದೇ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿಯಿಂದ ದೂರವಿತ್ತು” (ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ: ಒಂದು ವಿಮರ್ಶೆ 1976-77: 53). ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ: ಒಂದು ವಿಮರ್ಶೆಯು ಭಾರತದ ಪುರಾತತ್ವ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ವಾರ್ಷಿಕ ಪ್ರಕಟಣೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದರಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಸರ್ಕಾರಿ ಇಲಾಖೆಗಳು (ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ) ಕೈಗೊಂಡ ಉತ್ಖನನಗಳು ಮತ್ತು ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ವರದಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.
ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1990 ರಲ್ಲಿ, ಬಿ.ಬಿ.ಲಾಲ್ ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಸಂಘ (ಆರ್‌ಎಸ್‌ಎಸ್) ಹೊರತಂದ ಮಂಥನ್ ಎಂಬ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಲೇಖನ ಬರೆದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು 1975 ಮತ್ತು 1980 ರ ನಡುವೆ ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಉತ್ಖನನಗಳಿಂದ ಛಾಯಾಚಿತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಆ ಛಾಯಾಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಹಾನಿಗೊಂಡ ಇಟ್ಟಿಗೆ (ಮುರಿದ ಇಟ್ಟಿಗೆ ತುಂಡುಗಳು) ರಾಶಿಗಳು ಬಾಬರ್‌ನಿಂದ ನಾಶವಾದ ದೇವಾಲಯದ “ಕಂಬದ ನೆಲೆಗಳು” ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು
ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅಪ್ರಕಟಿತ ಎಎಸ್ಐ ಉತ್ಖನನ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ (ಹೆಚ್. ಮಾಂಝಿ ಮತ್ತು ಬಿಆರ್ ಮಣಿ, 2003, ಅಯೋಧ್ಯೆ: 2002-03, ಸಂಪುಟಗಳು I ಮತ್ತು II, ಪುರಾತತ್ವ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ, ನವದೆಹಲಿ) ಬಾಬರಿ ಮಸೀದಿ ಕೆಳಗೆ ದೇವಾಲಯದ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಇರುವ ಅಥವಾ ಉರುಳಿಸುವಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ಉಲ್ಲೇಖವಿಲ್ಲ. ಅಯೋಧ್ಯ ಉತ್ಖನನ ವರದಿಯ ಕೊನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದ ಮುಕ್ತಾಯದ ಪ್ಯಾರಾಗ್ರಾಫ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ “ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣಗಳಾದ ಅವಶೇಷಗಳು” ಈ ಅವಶೇಷಗಳು ಇವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ: (1) ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ತುಣುಕುಗಳು; (2) ಪಶ್ಚಿಮ ಗೋಡೆ ಮಾತ್ರ ಕಂಡುಬರುವ “ಬೃಹತ್ ರಚನೆ”; (3) 50 ಹಾನಿಯಾದ ಇಟ್ಟಿಗೆ ರಾಶಿಗಳು/ “ಆಧಾರಸ್ಥಂಭ” ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.
