ಕೇಂದ್ರದ ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ನೇತೃತ್ವದ ಸರ್ಕಾರವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬರುವುದಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರಕ್ಕೆ ಕಡಿವಾಣ ಹಾಕುವುದಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲೆ ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಣಾಳಿಕೆಯಲ್ಲೇ ಹೇಳೀಕೊಂಡಿತ್ತಾದರೂ ಮೋದಿ ಪ್ರಧಾನಿಯಾದ ನಂತರ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವೂ ಮಿತಿ ಮೀರಿದೆ. ಟ್ರಾನ್ಸ್ಪರೆನ್ಸಿ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪ್ರಕಟಿಸಿರುವ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಮಾಪಕದ ಪ್ರಕಾರ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಲಂಚದ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಡಿಸೆಂಬರ್ 9 ರ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ವಿರೋಧಿ ದಿನಾಚರಣೆಯ ಮುನ್ನಾದಿನದಂದು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾದ ವರದಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಲಂಚ ಪಾವತಿಸಿದವರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 50% ಜನರನ್ನು ಸಂದರ್ಶಿಸಿದೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 32 ರಷ್ಟು ಜನರು ಲಂಚ ನೀಡದೆ ಆರೋಗ್ಯ ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ‘ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ್ ಮುಕ್ತ್‌ ಭಾರತ್’ (ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಮುಕ್ತ ಭಾರತ) ದ ಘೋಷಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದ ಬಿಜೆಪಿಗೆ ಇದು ನುಂಗಲಾರದ ತುತ್ತಾಗಿದೆ.
ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವು ಅತ್ಯುನ್ನತ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿರುವ ಅನೇಕ ದೇಶಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಭ್ರಷ್ಟಚಾರವು ಬೇರು ಮಟ್ಟದಿಂದಲೇ ಇದೆ ಎಂಬುದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ವಿಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು ಯಾವುದೇ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಪರಿಹಾರದ ಮೂಲಕ ನಿಭಾಯಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲು ಮತ್ತು ವರದಿ ಮಾಡಲು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡುವುದು ಮತ್ತು ಭ್ರಷ್ಟ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಹೊಣೆಗಾರರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ಈ ದೂರುಗಳ ಮೇಲೆ ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ಮಾಡಬೇಕಿದೆ. ಕಳೆದ 15 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲು ಸಾಮಾನ್ಯ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಏಕೈಕ ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಸಾಧನವೆಂದರೆ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು (RTI) ಕಾಯ್ದೆ.
ಈ ಕಾನೂನನ್ನು ದೇಶದ ಮೂರು ಕೋಟಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬಡವರು ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ದುರ್ಬಲರು ತಮ್ಮ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಪಡಿತರ, ಪಿಂಚಣಿ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯ ರಕ್ಷಣೆಯಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ಸವಲತ್ತನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಅಧಿಕಾರ ನೀಡುವ ಈ ಕಾನೂನಿನ ದೊಡ್ಡ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಯೇಲ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ 2011 ರ ಅಧ್ಯಯನವು RTI ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನು ಬಳಸಿ ಅಗತ್ಯ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಲಂಚ ಪಾವತಿಸುವಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದೆ! ಸರ್ಕಾರದ ಉನ್ನತ ಕಚೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರದ ದುರುಪಯೋಗದ ಬಗ್ಗೆ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲಲು ನಾಗರಿಕರು ಈ ಕಾನೂನನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ.
RTI ಕಾನೂನನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವ ಬದಲು, ಕಳೆದ ಆರು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಜನರ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕಿನ ಮೇಲೆ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ದಾಳಿ ನಡೆದಿದೆ. 2019 ರಲ್ಲಿ, ಸಂಸತ್ತಿನ ಒಳಗೆ ಮತ್ತು ಹೊರಗೆ ತೀವ್ರ ವಿರೋಧದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಎಲ್ಲಾ ಮಾಹಿತಿ ಆಯುಕ್ತರ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿ ಮತ್ತು ವೇತನವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗಗಳ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಗೆ ಧಕ್ಕೆಯುಂಟುಮಾಡುವ RTI (ತಿದ್ದುಪಡಿ) ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ಮಂಡಿಸಿತು. ಮಾಹಿತಿ ಆಯುಕ್ತರನ್ನು ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ನೇಮಕ ಮಾಡದಿರುವುದು ಆಯೋಗಗಳ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗೆ ತೀವ್ರ ಅಡಚಣೆಯಾಗಿದೆ.
ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿ ನೇತೃತ್ವದ ಸರ್ಕಾರದ ದಾಖಲೆಯು ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯಕ್ಕೆ ಕೈಗನ್ನಡಿ ಆಗಿದೆ. ಕಳೆದ ಮೇ 2014 ರಿಂದ ನಾಗರಿಕರು ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದ ನಂತರವೇ ಕೋರ್ಟಿನ ಸೂಚನೆ ಮೇರೆಗೆ ಸರ್ಕಾರ ಕೇಂದ್ರ ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗದ (ಸಿಐಸಿ) ಆಯುಕ್ತರನ್ನು ನೇಮಿಸಿದೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಮೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸಿದ 41% ಜನರು ಗುರುತಿನ ಪತ್ರಗಳಂತಹ ಅಧಿಕೃತ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಲಂಚವನ್ನು ಪಾವತಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು 42% ಜನರು ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ಲಂಚ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಜಾಗತಿಕ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಮಾಪಕವು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.
2011 ರಲ್ಲಿ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಪರಿಚಯಿಸಲಾದ ಕುಂದುಕೊರತೆ ಪರಿಹಾರ ಮಸೂದೆ ಪಂಚಾಯತ್ ಮತ್ತು ಪುರಸಭೆಯ ವಾರ್ಡ್ ಮಟ್ಟಗಳವರೆಗೆ ಜನರ ವಾಸಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರವಿರುವ ದೂರುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಮತ್ತು ವ್ಯವಹರಿಸಲು ಒಂದು ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ನಿಗದಿತ ಕಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ದೂರುಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ಜವಾಬ್ದಾರರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ಅದು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತು, ಆದರೆ 2014 ರ ಚುನಾವಣೆಯ ನಂತರ ಲೋಕಸಭಾ ವಿಸರ್ಜನೆಯೊಂದಿಗೆ ಈ ಮಸೂದೆ ಮೂಲೆಗುಂಪಾಯಿತು.
ತಾನು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಈ ಮಸೂದೆ ಜಾರಿಗೆ ತರುವುದಾಗಿ ಬಿಜೆಪಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದರೂ ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಬಿಜೆಪಿ ವಿಫಲವಾಗಿದೆ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಲೋಕಪಾಲ ಕಾನೂನು ಸಹ ಹಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಒಳಗೊಂಡ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದನ್ನು 2014 ರಲ್ಲಿ ಸುದೀರ್ಘ ಮತ್ತು ಪ್ರಯಾಸಕರ ಹೋರಾಟದ ನಂತರ ಅಂಗೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. 2016 ರಲ್ಲಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವಕರ ಸ್ವತ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಬಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಮುಖ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳ ಮೂಲಕ ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಕಾನೂನು ಜಾರಿಗೆ ಬಂದ ಐದು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರವೂ, ಲೋಕಪಾಲ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಇನ್ನೂ ಕೂಡ ನೇಮಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ.
ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಲೋಕಪಾಲ್ ಗೆ ನೇಮಕಾತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ ರೀತಿ, ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಅದರ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯೊಂದಿಗೆ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಯು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಗಂಭೀರ ಅನುಮಾನಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿತು ಇದರಿಂದ ಬೇಸತ್ತ , ಲೋಕಪಾಲ್ ಸದಸ್ಯರೊಬ್ಬರು ತಮ್ಮ ರಾಜೀನಾಮೆಯನ್ನು ನೀಡಲೂ ಮುಂದಾದರು. ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ-ವಿರೋಧಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಸ್ಟಾರ್ಟರ್ ಅಲ್ಲ, ರಾಫೆಲ್ ರಕ್ಷಣಾ ಒಪ್ಪಂದ ಮತ್ತು ದೇಶವನ್ನು ಬೆಚ್ಚಿಬೀಳಿಸಿದ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಹಗರಣಗಳಂತಹ ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಇತ್ತೀಚಿನ ಎಲ್ಲಾ ಆರೋಪಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಲೋಕ ಪಾಲ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಮೌನವಾಗಿದೆ.
ಜಾಗತಿಕ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಮಾಪಕದ ಮತ್ತೊಂದು ಮಹತ್ವದ ಸಂಶೋಧನೆಯೆಂದರೆ, ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡುವುದು ಅದರ ಹರಡುವಿಕೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ 63% ಜನರು ಪ್ರತೀಕಾರದ ಬಗ್ಗೆ ತೀವ್ರ ಕಾಳಜಿ ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕಾಳಜಿ ತಪ್ಪಾಗಿಲ್ಲ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಮತ್ತು RTI ಬಳಕೆದಾರರ ಮೇಲೆ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಗಂಭಿರವಾದ ದಾಳಿ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದ ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯ ತೀವ್ರ ಖಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ.
ದೇಶದಲ್ಲಿ 2018 ರ ಒಂದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ RTI ಕಾಯ್ದೆಯಡಿ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಕಾರಣಕ್ಕೆ 18 ಜನರು ಕೊಲೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇಷ್ಟಾಗಿಯೂ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾರ್ಯಕರ್ತರ ಗುರುತನ್ನು ಮರೆಮಾಚಲು ಮತ್ತು ಗೂಂಡಾಗಳ ವಿರುದ್ಧ ರಕ್ಷಣೆ ಪಡೆಯಲು ಸೂಕ್ತ ಶಾಸನಬದ್ಧ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ಒದಗಿಸಲು, ವಿಸ್ಲ್ ಬ್ಲೋವರ್ಸ್ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಕಾನೂನನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಸರ್ಕಾರ ವಿಫಲವಾಗಿದೆ. ಬಿಜೆಪಿ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದ ನಂತರ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ವಿರೋಧಿ ಕಾಯ್ದೆಗಳು ಜಾರಿಗೆ ಬರುವ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಇತ್ತಾದರೂ ಅವೆಲ್ಲ ಹುಸಿಯಾಗಿವೆ. ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ವಿರುದ್ದ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ರಾಜಕೀಯ ಇಚ್ಚಾಶಕ್ತಿ ಬೇಕಾಗಿದೆ. ಅದು ಬಿಜೆಪಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ ಅನ್ನುವುದು ದುರ್ದೈವ.
